PIV estonta

Klarigoj por uzantoj

Enhavo

Tiu ĉi TTT-ejo estas testa prezento de la ankoraŭ redaktata estonta versio de la vortaro Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto. Ĝi tute ne estas finredaktita. Restas multo por fari.

En tiu ĉi klarigopaĝo estas klarigoj por ordinaraj uzantoj.

La nuna oficiala versio de PIV estas PIV 2020. Ĝi estas alirebla ĉe https://vortaro.net". PIV 2020 aperis ankaŭ kiel libro. Ĝi estas mendebla de SAT-Amikaro kaj aliaj gravaj libroservoj. Oni ankaŭ povas skribi rekte al kontakto@satesperanto.org.

En aparta paĝo estas kompletigaj klarigoj pri tiu ĉi testa versio de la estonta PIV - pri la laborplano k.s..

Se vi volas raporti problemon pri la testa versio aŭ proponi korektojn, kompletigojn k.s., vi povas alklaki la bildon de ruĝa krajono supre dekstre en la serĉilopaĝo.

Du serĉiloj: plena kaj simpla

La TTT-ejo enhavas du serĉilojn: plene kapablan serĉilon, kiu uzas multe da Javaskripto, kaj simplan serĉilon, kiu funkcias tute sen Javaskripto, sed kiu ne donas ĉiujn eblojn de la plena serĉilo.

Tiuj ĉi klarigoj temas precipe pri la plene kapabla serĉilo farita por modernaj TTT-legiloj. Ĝi estas atingebla ĉe la adreso https://testo.vortaro.net.

La simpla serĉilo, kiun oni atingas ĉe la adreso https://testo.vortaro.net/simpla, taŭgas ankaŭ por malnovaj TTT-legiloj kaj por tiaj uzantoj, kiuj elektis malŝalti la uzon de Javaskripto en sia TTT-legilo. La simpla serĉilo ne provizas ĉiujn eblojn de serĉado. Interalie mankas la sekcio Foliumi, kaj ne eblas serĉi en la cetera teksto.

Ĝeneralaj rekomendoj por uzantoj

Tiu ĉi TTT-ejo donas abundajn eblojn por priserĉi la enhavon de PIV, kaj por foliumi tra ĝi. La ebloj kaj funkcioj estas sufiĉe kompleksaj, kaj kelkaj el ili povas esti malfacile kompreneblaj, se oni ne legas la ĉi-subajn klarigojn tre atente. Sed la bazajn funkciojn oni povas uzi eĉ sen legado de la klarigoj. Tiam estas rekomendinde lasi la diversajn elektilojn en la baza (defaŭlta) stato:

Se aperas sube aŭ dekstre de la supra titolo “PIV” unu aŭ pli da fakoj (aŭ simboloj, «vinjetoj»), tiam la filtradofunkcio estas aktiva. Se tio okazis sen via intenco, vi povas forigi tiujn indikojn per duobla alklako sur ĉiu el ili, aŭ per la menuo, kiun vi atingas per la butono filtri.

Sekcioj

La paĝo enhavas du sekciojn alireblajn per du butonoj supre de la paĝo:

Krome estas kelkaj pliaj butonoj en la supra parto:

Mallongigoj kaj simboloj

La diversaj mallongigoj, simboloj kaj vinjetoj estas listigitaj en aparta paĝo.

La serĉilo

Per la serĉilo en la sekcio Serĉi oni povas serĉi kapvortojn kaj derivaĵojn kaj aldone ankaŭ vortojn en la cetera teksto de la vortaraj artikoloj (difinoj, ekzemploj, rimarkoj...). Oni simple entajpu vorton en la tekstokampon, kaj poste premu la “Ek”-butonon aŭ uzu la enigoklavon.

Oni notu, ke serĉado en kapvortoj/derivaĵoj kaj serĉado en la cetera teksto funkcias en iom malsamaj manieroj. Legu pli detale ĉi-poste pri specialsignoj en serĉesprimoj kaj pri serĉado en la cetera teksto.

Oni povas uzi la ikso-sistemon en la tekstokampo: cx = ĉ, gx = ĝ, hx = ĥ, jx = ĵ, sx = ŝ, ux = ŭ.

Elektiloj

En la sekcio Serĉi, sub la kampo, kie oni enskribas serĉesprimon, estas kvin elektiloj:

Por ordinara uzado la du elektiloj kapvortoj kaj derivaĵoj estu aktivaj, dum cetere kaj uskle estu neaktivaj.

Ŝanĝoj ĉe tiuj kvar elektiloj efikas post serĉado.

La elektilo cetere povas iafoje esti markata per griza fono. Tiam la elektilo estas sen efiko, kvankam ĝi estas aktivigita. Tio povas okazi, kiam oni uzas ĵokersignonradiko-signon en la serĉesprimo, aŭ kiam oni uzas filtrilojn laŭ fako aŭ oficialeco.

Apud la butono uskle estas ankaŭ speciala butono Hazarda, per kiu oni povas serĉi hazardan artikolon.

Serĉorezultoj

La rezultoj de serĉo prezentiĝas kiel listo de artikoloj el la vortaro kun la koncernaj trafoj markitaj. Se estas multaj artikoloj en tiu prezento, oni devas rulumi tiun liston suben. Antaŭ tiu listo de artikoloj aperas aparta trafomenuo, kiu estas listo de ĉiuj trafoj en la montrataj artikoloj: unue la kapvortaj kaj derivaĵaj trafoj kaj poste la trafoj en cetera teksto. En tiu listo ĉefvortaj trafoj aspektas kiel kapvorto, derivaĵaj trafoj aspektas kiel derivaĵo, kaj trafo en cetera teksto aspektas kiel cetere. Alklako de ero en tiu listo rulumas la prezenton de artikoloj al la koncerna trafo, kiu tiam estas pli elstare markita. La unua trafo estas aŭtomate tiel montrata. La trafoj en cetera teksto povas ofte konsisti el listo de ripetataj vortoj, ĉar la sama vorto povas aperi samforme en pluraj lokoj, dum ordinare estas ne pli ol unu kapvorta trafo, kaj ne pli ol unu derivaĵa trafo.

Maldekstre de ĉiu artikolo en serĉorezultoj aperas la simbolo 📖. Ĝi donas la eblon foliumi tra la vortaro ekde la koncerna artikolo en la sekcio Foliumi.

Dekstre supre en la prezento de serĉorezultoj aperas kvar sagoj, per kiuj oni povas moviĝi tra la serĉorezultoj. Per la sago oni iras al la komenco de la serĉorezulto. Per la sago oni iras al la fino. Per la sago oni moviĝas al la komenco de la unua videbla artikolo aŭ al la artikolo antaŭ tiu. Per la sago oni moviĝas al la posta artikolo (post la unua videbla artikolo). Atentu, ke tiu moviĝado koncernas artikolojn, ne serĉotrafojn. Kompreneble oni ankaŭ povas moviĝi per muso, per la ruluma listelo k.s., sed iafoje la kvar sagoj povas esti oportunaj.

Se oni ŝanĝas la staton de iu el la elektiloj sub la kampo de serĉesprimo, aŭ ŝanĝas la staton de la filtriloj, tiam jam videblaj serĉorezultoj iom griziĝas por montri, ke la videblaj serĉorezultoj ne estas faritaj laŭ la aktuala stato de tiuj diversaj elektiloj. Se oni tiam faras novan serĉon, aperas nova serĉorezulto, kiu ja kongruas kun tiu stato.

Oni povas ŝanĝi la larĝon de la prezento de serĉorezultoj: La la suba dekstra angulo estas tirebla dekstren aŭ maldekstren per muso (aŭ per tuŝpremo ĉe tuŝekrano).

Multaj trafoj

Prezentiĝas samtempe 10 artikoloj (iafoje iomete pli ol 10). Se estas trafoj en pliaj artikoloj, aperas sago por antaŭeniri al la sekva grupo de artikoloj. Kiam iu el la sekvaj artikologrupoj estas prezentata, aperas sago por reiri al la antaŭa grupo. Krome haveblas falmenuo, per kiu oni povas salti rekte al iu ajn el la diversaj artikologrupoj.

La artikoloj estas prezentataj en alfabeta ordo (laŭ la kapvorto). Sed se oni serĉis kaj kapvortojn/derivaĵojn, kaj ankaŭ en la cetera teksto, trafoj en kapvortoj kaj derivaĵoj ĉiam estas montrataj unue. Tiam povas okazi, ke estas prezentataj iom pli ol 10 artikoloj en la unua grupo. En tia situacio povas okazi, ke la koncernaj artikoloj kun kapvortaj aŭ derivaĵaj trafoj reaperas, kiam oni antaŭeniras al la sekvaj grupoj, ĉar en tiuj artikoloj povas esti ankaŭ trafoj en cetera teksto.

Kiam la listo de artikoloj estas tre longa, oni devas rulumi ĝin suben por vidi ĉiujn artikolojn. Se oni uzas poŝtelefonon (aŭ alian aparaton kun tre malgranda ekrano), aperas suba strekita bordero de la artikololisto por indiki, ke ekzistas pli da teksto por montri. Se oni uzas grandan ekranon, la neceso rulumi suben estas montrata per la apero de rulumilo (ordinare dekstre).

Kiam oni serĉas en cetera teksto, povas iafoje esti, ke estas samtempe tre multe da trafoj en la trafomenuo, kiu tiam eble ne povas montri samtempe ĉiujn trafojn. Tiam oni devas mem rulumi la trafomenuon suben por vidi la lastajn trafojn. Tio estas montrata same kiel ĉe la listo de artikoloj (vidu tuj ĉi-antaŭe).

Vortoreferencoj

En multaj lokoj en la artikoloj de la vortaro aperas referencoj al aliaj vortoj per sagosimbolo . Tiuj vortoj estas alklakeblaj ligiloj al la koncernaj lokoj en la vortaro.

Specialsignoj kaj serĉoreguloj

Foliumado

En la sekcio Foliumi oni povas foliumi tra la vortaro elektante la diversajn sekciojn laŭ la komencliteroj. Oni povas ekigi tian foliumadon ankaŭ en la sekcio Serĉi pere de la simbolo 📖 apud artikolo en serĉorezulto (sed se iu el la filtriloj estas aktiva, povas esti, ke la elektita vorto mem tute ne aperas, se ĝi ne kongruas kun la elektitaj filtriloj).

En la fino de la menuo de komencliteroj estas ronda simbolo, per kiu oni povas rerulumi la prezenton al tiu loko, kie oni komencis la foliumadon.

Dekstre supre en la foliuma prezento de serĉorezultoj aperas kvar sagoj, per kiuj oni povas moviĝi tra la artikoloj. Tiuj sagoj funkcias esence same kiel la sagoj en la serĉorezultoj de la sekcio Serĉi.

Se oni ŝanĝas la staton de la filtriloj, tiam jam videblaj artikoloj foliumataj iom griziĝas por montri, ke la videbla foliumado ne estas farita laŭ la aktuala stato de la filtriloj. Se oni tiam alklakas komencliteron, la foliumilo reŝargiĝas laŭ la stato de tiuj filtriloj.

Oni povas ŝanĝi la larĝon de la prezento de la vortaraj artikoloj: La suba dekstra angulo estas tirebla dekstren aŭ maldekstren per muso (aŭ per tuŝpremo ĉe tuŝekrano).

Ŝanĝi la prezentomanieron

Per la falmenuo prezento oni povas ŝanĝi kiel la artikoloj prezentiĝas. En tiu falmenuo estas la jenaj menueroj:

Uzi tildojnKiam la ĉefa radiko de artikolo ripetiĝas ene de artikolo, uzi anstataŭ ĝi tildon: . Tiel artikoloj prezentiĝis en ĉiuj paperaj eldonoj de PIV.
Uzi bildajn vinjetojnUzi kiel fakajn vinjetojn bildajn simbolojn anstataŭ la baza teksta prezento, ekz. 🍁 anstataŭ “botaniko”.
Uzi densan prezentonUzi densan prezenton sen dividado de la diversaj sekcioj de la artikoloj. Tiel artikoloj prezentiĝis en ĉiuj paperaj eldonoj de PIV.
Kaŝi bildojnKaŝi ĉiujn ilustraĵojn.

Serĉado de vorto en artikoloteksto

Se en la teksto de montrata artikolo oni vidas vorton, kiun oni volas serĉi, oni povas duoble alklaki ĝin (aŭ marki ĝin per la muso). Ĝi tiam estas tuj aŭtomate serĉata. Tiu eblo povas esti ĝena, ekz. se oni volas marki vorton por kopii ĝin. Tiam oni povas malŝalti la aŭtomatan serĉadon de unuopaj vortoj per malaktivigo de la mano-butono, 👆, en la supra butonovico. Alternative oni premu la Stir-klavon, kiam oni markas la vorton. Tiam ne okazas aŭtomata serĉado.

Se oni uzas tuŝekranon (sen muso) eble funkcias duoble tuŝeti vorton, kvazaŭ farante duoblan alklakon per fingro por okazigi aŭtomatan serĉadon. Alia eblo estas marki la vorton, ekz. per longa premo sur ĝi, kaj poste uzi la kopi-funkcion. Tiam post la kopiado okazas aŭtomata serĉado de tiu vorto.

Se la serĉo ne donas rezulton, oni eble bezonas aktivigi la elektilon “kapvortoj” aŭ la elektilon “derivaĵoj”, aŭ ambaŭ, kaj poste reprovi la serĉon. Eventuale necesas malŝalti eventualajn filtrilojn.

Tia serĉado de vortoj en artikoloteksto funkcias kaj en serĉorezultoj de la sekcio Serĉi, kaj en artikoloj montrataj en la sekcio Foliumi.

Se oni markas plurajn vortojn, aŭ tekston, kiu ne estas nura vorto, nenio okazas.

Uzi klavopremojn (fulmoklavojn)

Multajn funkciojn de la serĉilo oni povas regi per klavopremoj anstataŭ per muso, per t.n. fulmoklavoj:

Multaj el la butonoj havas substrekitan literon (ekz. Serĉi”), kiu montras la klavon uzeblan anstataŭ la koncerna butono.

En la menuoj de filtrado kaj prezento estas kelkaj pliaj elektiloj aktivigeblaj per klavopremoj. La koncernaj signoj estas tie markitaj per substrekita litero aŭ cifero.

Se la fokuso estas en la tekstokampo por serĉesprimoj, la eskapa klavo elektas la tutan jam entajpitan tekston, sed la literaj klavoj tiam simple enmetas la koncernajn literojn. Se oni volas uzi ilin por la ĉi-antaŭe menciitaj funkcioj, oni devas unue eliri el la tekstokampo, ekz. per la tabo-klavo.

Per la seruro-simbolo, 🔒 oni povas malŝalti ĉiujn “fulmoklavojn”, kiuj estas markitaj per substrekita litero sur la koncerna klavo. Iuj uzantoj trovas tiujn fulmoklavojn pli ĝenaj ol helpaj.

Aŭtomataj proponoj

Kiam oni entajpas serĉesprimon en la tekstokampo en la sekcio Serĉi, aŭtomate aperas (en falmenuo sub la tekstokampo) proponoj pri vortoj serĉeblaj. Se oni aktivigis la elektilon “kapvortoj”, aperas kapvortoj kiel proponoj. Se oni aktivigis la elektilon “derivaĵoj”, aperas derivaĵoj kiel proponoj. Vortoj el la cetera teksto neniam estas proponataj.

Kiam aperas taŭga propono, oni povas ĝin elekti (alklaki), kaj tiu vorto estas aŭtomate serĉata. Proponoj aperas ankaŭ, kiam oni uzas ĵokersignojn, sed radiko-signoj (/) estas ignorataj en tia proponado de vortoj.

En tia listo de proponoj aperas ankaŭ fakaj vinjetoj (𝅘𝅥𝅰 = Muziko, Φ = Filozofio k.t.p - vidu la klarigojn pri vinjetoj), kaj indikoj pri oficialeco ( = Fundamenta, 1 = Unua Oficiala Aldono al la Universala Vortaro, k.t.p.).

Indikoj de Fundamenteco kaj oficialeco

Ĉe iuj kapvortoj kaj derivaĵoj en la artikoloj troviĝas indiko pri Fundamentecooficialeco.

Steleco, , indikas Fundamentecon, dum 1a, 2a ktp. indikas apartenon al unu el la Aldonoj al la Universala Vortaro (Unua Oficiala Aldono, Dua Oficiala Aldono ktp).

Tiaj indikoj aperas precipe ĉe kapvortoj. Tiam ĝi indikas ĉiam la Fundamentecon aŭ oficialecon de la radiko de la kapvorto. Sed havas tian indikon ankaŭ iaj derivaĵoj, nome tiaj, kiuj aparte aperas en la Universala Vortaro de la Fundamento aŭ en iu el la Oficialaj Aldonoj, kaj kiuj konsistas el pli ol unu elemento, kiu ne estas finaĵo. Sekve ekz. aer·a, kiu estas derivaĵo en la artikolo pri aer·o, ne ricevas apartan indikon de Fundamenteco. Sufiĉas la steleto ĉe la kapvorto aer·o, kiu diras, ke la radiko aer estas Fundamenta. Sed la tiea derivaĵo aer·um·i ricevas apartan indikon pri Fundamenteco, ĉar en la Universala Vortaro de la Fundamento tiu kunmetaĵo (kun la du nefinaĵaj elementoj aer, kaj um) estas aparte prezentata kun propraj tradukoj.

(Ĉiam sisteme montri Fundamentecon aŭ oficialecon de unuopaj vortoj ne estas eble, ĉar la Universala Vortaro kaj la diversaj Oficialaj Aldonoj prezentas la elementojn en tre diversaj manieroj. En iuj okazoj aperas nuraj radikoj sen finaĵo kaj iafoje eĉ sen difinoj aŭ tradukoj.)

Filtrado laŭ fakoj kaj oficialeco

Per la elektilo filtri oni povas malfermi menuon, en kiu eblas ŝalti diversajn filtrilojn laŭ fakoj aŭ la oficialeco. Uzado de la filtriloj povas esti sufiĉe kompleksa afero, kaj indas zorge legi la klarigojn antaŭ ol uzi tiun funkcion. La eblo uzi filtradon estas celita al specialaj bezonoj de esplorantoj, kaj kredeble ne multe utilas al ordinaraj uzantoj.

Plej supre en la menuo estas kvin butonoj por filtri laŭ oficialeco:

Poste sekvas elektiloj por filtri laŭ fakoj, t.e. laŭ la fakaj vinjetoj. Per alklako oni povas ŝalti aŭ malŝalti la deziratajn fakojn. Ankaŭ eblas moviĝi inter la fakoj per la tabo-klavo. Kiam faka linio havas fokuson, oni povas ĝin ŝalti aŭ malŝalti ankaŭ per la e-klavo (por "elekti"). Kiam unu aŭ pli da fakoj estas elektitaj, aperas ankaŭ butono “malelekti ĉiujn fakojn”, per kiu oni povas per unu alklako forigi ĉiujn elektitajn fako-elektojn. Alternative oni povas la samon fari per la m-klavo (por “malelekti”).

Kiam filtrilo estas aktiva, ties simbolo (vinjeto) aperas apud la titolo “PIV 2020” plej supre. Oni povas forigi filtrilon per duobla alklako sur la koncerna simbolo (aŭ, kompreneble, per la filtrada menuo).

Kiam oni uzas filtradon en la sekcio Serĉi, la serĉilo trovas vortojn, kiuj mem havas iun el la elektitaj fakovinjetoj, aŭ mem havas la elektitan oficialecon. La filtrado do sekvas rigore tiujn indikojn, kiuj estas en la vortaro. Kiam unu aŭ pli da filtriloj estas aktiva, oni ne povas serĉi en la cetera teksto, sed nur en kapvortoj kaj derivaĵoj.

En la sekcio Foliumi la filtrado elektas tiajn artikolojn, en kiuj ie aperas iu el la elektitaj fakovinjeto, aŭ en kiu ie estas vorto kun la elektita oficialeco. Pro tio, ke preskaŭ ĉiu artikolo enhavas almenaŭ unu vorton sen indiko pri oficialeco, filtrado laŭ “neoficialaj” ne donas tre utilan rezulton en la sekcio Foliumi.

La filtradan menuon oni povas fermi per la elektilo “filtri” (aŭ per premo de "i"-klavo), sed ĝi ankaŭ fermiĝas aŭtomate, se oni ekigas novan serĉon.

Se la rezulto de jam farita serĉo estas videbla, kaj se oni ŝanĝas la filtrilojn (aldonas aŭ forigas filtrilon), la tuta jam farita serĉorezulto iom griziĝas, se ĝi ne plu kongruas kun la aktivaj filtriloj. Se oni faras novan serĉon, kiu tiam ja kongruas kun la aktivaj filtriloj, la grizeco malaperas. La samo okazas en la sekcio Foliumi.

Kiam oni uzas filtradon en la sekcio Foliumi, la rezultoj povas iafoje esti iom surprizaj. Povas esti, ke tutaj literosekcioj mankas. Se oni ekzemple elektas filtri laŭ la fako Anatomio, kaj alklakas la literon Ĵ, tiam aperas neniom da trafoj kun la komenca litero Ĵ, ĉar hazarde neniu el la artikoloj kun la komenclitero Ĵ enhavas la fakan vinjeton por anatomio.

Oni atentu, ke klasado laŭ oficialeco koncernas la radikon de kapvorto (ne la tutan kapvorton), aŭ – por kelkaj apartaj okazoj, en kiuj derivaĵoj havas oficialeco-indikon – tutan derivaĵon. Pri Fundamenteco kaj oficialigoj oni povas legi detale en la TTT-ejo de la Akademio de Esperanto.

Mankantaj difinoj

En kelkaj lokoj derivaĵo (aŭ eble eĉ kapvorto) ankoraŭ ne havas difinotekston. En tiaj lokoj provizore aperas anstataŭe ruĝa “[...]”, kiu indikas, ke difino tie estas ankoraŭ aldonota.

Raporti problemojn

Se vi volas raporti problemon pri la testa versio aŭ proponi korektojn, kompletigojn k.s., vi povas alklaki la bildon de ruĝa krajono supre dekstre en la serĉilopaĝo.